NE TÜR VE NASIL BİR AŞK?

Elif Şafak, AŞK adlı romanının başında "ana mesajı"nı şöyle belirtmektedir:

“AŞK’ın hiçbir sıfata ve tamlamaya ihtiyacı yoktur. Başlı başına bir dünyadır aşk. Ya tam ortasındasındır, merkezinde, ya da dışındasındır, hasretinde…” (s. 9)

Yazarın bu ana mesajı, romanın son paragrafında daha da netleşmektedir: “Aşksız geçen bir ömür beyhude yaşanmıştır. Acaba ilahi aşk peşinde mi koşmalıyım mecazi mi, yoksa dünyevi, semavi ya da cismani diye sorma! Ayrımlar ayrımları doğurur. AŞK’ın ise hiçbir sıfata ve tamlamaya ihtiyacı yoktur. Başlı başına bir dünyadır aşk. Ya tam ortasındasındır, merkezinde, ya da dışındasındır, hasretinde.” (s. 415)

Yukarıdaki satırlardan şu anlaşılmıyor mu: “Âşık ol, aşkı yaşa da ne tür ve nasıl yaşarsan yaşa; ilahî/semavî ya da dünyevî/mecazî/cismanî fark etmez.” Hz. Mevlânâ ve Şems-i Tebrizî’den bahsedilen bir kitapta böylesi bir genelleme/tavsiye nasıl, neye dayanarak yapılır, anlaşılması zor.

Her şeyden önce aşk, eğer ilahî değil, dünyevî/cismanî ise, tabiatı icabı bir süre sonra tükenen ve tüketen yahut evlilik yoluyla sevgi ve merhamete dönüşüp dinginleşerek devam eden bir duygudur. Nitekim Yüce Allah, Kur’ân-ı Kerim’de kadın-erkek arasındaki ilişkide Aşk’tan değil, “meveddet (sevgi)”, “merhamet” ve “evlilik”ten bahsetmektedir: “Sizin için, kendileriyle huzur bulasınız diye kendi türünüzden eşler yaratması, aranıza meveddet (sevgi) ve merhameti yerleştirmesi de Allah’ın mucizevi işaretlerinden biridir. Şüphesiz bütün bunlarda, düşünen bir topluluk için alınacak bir ders mutlaka vardır.” (Kur’an, Rum sûresi, 21. âyet)

Aslolan ilişkide aşk ise, acaba Elif Şafak’a göre, birbirlerini seven çiftler, aralarında başlangıçta yaşanan âşıkane duygular artık yok, eskisi gibi değil diye birbirlerini terk edip bir başkasına, yeni bir aşka mı yönelmeliler?

Evet Hz. Mevlânâ,

“Âşıklık bu yandan da olsa, o yandan da olsa, o yana kılavuzdur bizim için.” (Mesnevî, c. 1, b. 111),

"Ey yüreklerinde (ilahî) aşk derdi olmayanlar! Kalkın âşık olun! İşte Yusuf'un kokusu gelmekte, hemen koklayın, o kokuyu alın!" (Mesnevî, c. 4, b. 849) demektedir.

Fakat yine O (ks),

“Bir renk ardında olan (sadece dış güzelliğe dayanan; cismanî/mecazî) aşklar, gerçek aşk değildir (bir hevesten ibarettir). Böyle aşkların sonu, utanç verici olur.” (Mesnevî, c. 1, b. 205),

“Aşk, kimseye muhtaç olmayan Allah'ın vasıflarındandır. Allah’tan başkasına âşık olmak mecazîdir. Çünkü o (mecazî aşk), altınlarla bezenmiş bir güzelliktir; görünüşü nurdur, fakat içinde duman vardır. Nur gidip  de duman meydana çıktı mı mecazî aşk derhal soğur, donar. O güzellik kendi aslına geri gider; (geriye) kokuşmuş, kepaze ve kötü bir haldeki beden kalır.” (Mesnevî, c. 6, b. 971-974)

"Şehvete kapılmak, gönlü sağır eder, kör eder de eşek bile ona Yusuf gibi görünür, ateş de nur. Nice şehvet ateşinden sarhoş olmuşlar vardır ki ateş arar(şehvetlerinin peşinde koşar)lar, kendilerini de mutlak nur sanırlar. Onu ancak Allah'ın seçkin bir kulu veya Hakk'ın bir cezbesi yola getirip (gönül) yaprağını çevirebilir." (Mesnevî, c. 5, b. 1365-1367)

diyerek aşkın sıfatlarına ve mahiyetlerine dikkat çekmiş; mecazî aşk ve şehvet hususunda uyarılarda bulunmuştur. Demek ki Hz. Mevlânâ her önüne gelene, “âşık ol da, ne tür ve nasıl olursa olsun” dememektedir.

Romandaki Ella ile Aziz arasında ortaya çıkan aşk ise, her ne kadar roman boyunca yazar tarafından Şems-i Tebrizî’den ilahî aşka dair sözler, tasavvufî aşka dair alıntılar yapılarak süslense, mazur ve masum gösterilmeye çalışılsa da mecazî/dünyevî/cismanî ve gayrimeşru bir aşktan öteye gitmemektedir. [Bu tespitimizi detaylıca delillendireceğiz.]